Lesmateriaal volgens het Maggi-principe: een beetje van jezelf en een beetje van de uitgever.

Het onderwerp vandaag op Discussie Dinsdag was “Scholen moeten investeren in eigen lesmateriaal in plaats van dure methoden.” In dit artikel een uitgewerkte samenvatting.

In de dagen voorafgaand aan de discussie trok het onderwerp de aandacht. Het leeft blijkbaar en is dus een discussie waard. Jaarlijks geven scholen veel geld uit aan lesmethoden, bijbehorend verwerkingsmateriaal en de licenties voor de eventuele software. Is dat terecht of kan het geld ook anders worden besteed?

Eigen materiaal ontwikkelen
Enkele leerkrachten en docenten brachten in, dat ze goede ervaringen hebben met het zelf ontwikkelen van lesmateriaal. Het stimuleert je eigen creativiteit en zorgt voor meer betrokkenheid. Je bent echt met je vak bezig. Vaak blijkt, dat leerkrachten die puur vanuit methodes lesgeven het zicht op de doelen kwijtraken en de leerlijnen minder in hun hoofd hebben. Eigen materiaal ontwikkelen dwingt je om je hier weer in te verdiepen.
Ook lijkt er meer aandacht te zijn voor de individuele behoefte van leerlingen doordat lesmateriaal beter op het niveau van de leerling wordt afgestemd. Verder is met eigen materiaal beter aan te sluiten op de actualiteit en op de visie van de school.

Tegelijk werd ook opgemerkt, dat bijvoorbeeld jonge leerkrachten aangeven veel steun aan de methode te hebben en eigenlijk niet zonder kunnen. Zegt dat iets over hun opleiding, hun competenties, hun creativiteit of zijn ze slachtoffer van het systeem dat we nu eenmaal hebben in Nederland? Wat maakt Nederlandse leerkrachten en docenten anders dan bijvoorbeeld hun Engelse collega’s, die nauwelijks kant-en-klare methoden kennen en zelf wel materialen móeten ontwikkelen?

Materiaal delen
Vervolgens diende ook de vraag zich aan, wat er met het ontwikkelde materiaal gedaan wordt. Houdt de maker het voor zichzelf of voor de school? Wordt het gedeeld binnen het eigen cluster, de stichting of vereniging of wordt het openbaar beschikbaar gesteld? Wat is dan het meest geschikte platform daarvoor? Hoe zit het met auteursrechten of wordt er gebruik gemaakt van Creative Commons?
Er zijn al verschillende initiatieven geweest rond communities en platforms, maar telkens is de animo beperkt en komt het niet of moeizaam van de grond. Ook de kwaliteit van het materiaal laat in veel gevallen te wensen over. Lees bijvoorbeeld de ervaring van Rick. Nu zullen er ongetwijfeld ook tegenovergestelde verhalen te vertellen zijn, maar het is zeker een punt van aandacht.

Vaardigheden om zelf te ontwikkelen
Door verschillende discussie-deelnemers werd opgemerkt, dat het ontwikkelen van eigen materialen de nodige vaardigheden vraagt. Zijn leerkrachten en docenten in staat om eigen lesmaterialen te ontwikkelen, rekening houdend met een doorgaande lijn en de kerndoelen? Hoort dat bij zijn of haar professie of is het echt een vak apart, dat je aan de uitgeverijen moet overlaten, die daarvoor opgeleide mensen in dienst hebben?

Kwaliteit
Daarmee komen we bij het punt van de kwaliteit en de bewaking daarvan. Bij methoden ontwikkeld door een uitgeverij tref je vaak een uitgebreide verantwoording aan met didactische en pedagogische uitgangspunten. Daarnaast een overzicht van de leerlijn, de doelen en de koppeling aan door de overheid vastgestelde kerndoelen. Scholen, die hun eigen materialen gaan ontwikkelen, zullen ook dat stuk serieus op moeten pakken om hun onderwijs te verantwoorden. Zowel het ontwikkelen van de materialen als de verantwoording, borging en kwaliteitsbewaking kosten veel tijd en expertise. Het is de vraag of scholen dan daadwerkelijk goedkoper uit zijn en of de baten opwegen tegen de kosten.

Samenwerken
De gedachte, die bij verschillende discussie-deelnemers instemming vond, was het Maggi-principe: Een beetje van de uitgever en een beetje van jezelf. Laat de uitgevers doen waar ze goed in zijn: leerlijnen opstellen en kwalitatief goede materialen ontwikkelen, die voldoen aan de kerndoelen. Deze kunnen beschikbaar gesteld worden via een platform waar leerkrachten en docenten zelf hun lessen arrangeren op basis van hun eigen professie: onderwijs op maat geven. Binnen een dergelijk platform zou ruimte moeten zijn om ook eigen materialen toe te voegen en te delen.
Scholen zouden alleen moeten betalen voor dat wat wordt gebruikt en per leerling. Dit in tegenstelling tot nu, waarbij delen uit de methode worden overgeslagen, verwerkingsmateriaal ongebruikt blijft en computerprogramma’s soms amper gebruikt worden. Het geld, dat zo bespaard kan worden, kan door scholen besteed worden aan een goede infrastructuur en apparatuur en aan professionalisering.

Faciliteren
Scholen zouden een vast percentage van de niet-lesgebonden uren kunnen reserveren voor het arrangeren van lesmateriaal. Ook werd het idee genoemd om oudere leerkrachten en docenten, die wat minder voor de klas willen mede hiervoor in te zetten. Vanuit hun jarenlange ervaring kunnen ze een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van de lesmaterialen. Er bestaan diverse scholingsmogelijkheden om ze daar extra voor te kwalificeren.
Daarnaast kan ook betere samenwerking binnen het verband waar de school deel van uit maakt de nodige winst opleveren door bijvoorbeeld bovenschoolse vakgroepen in het leven te roepen en te werken vanuit een gezamenlijke visie.
Ook is het de moeite waard eens stil te staan bij de rol van leerlingen zelf, zoals o.a. gebeurt in het Freinet-onderwijs. Lees in dit kader ook eens het artikel “Leerlingen maken binnenkort hun eigen lesmateriaal”.

Lef
Het zou mooi zijn wanneer ontwikkelaars van lesmethoden op deze manier beter gaan samenwerken met onderwijsgevenden, ieder vanuit zijn of haar eigen expertise. Daarmee zou een belangrijke stap gezet worden richting eigentijds en passend onderwijs. Het vraagt van een uitgever veel lef, administratieve en juridische rompslomp en risico's op auteursrechterlijk gebied. Maar de praktijk leert inmiddels dat het kan! Zo meldt uitgeverij Edu’Actief , dat het hier al mee bezig is en ook een website als Arrangeren doe je zo, komt al een eind in de richting.
Wanneer er meer initiatieven zijn van uitgeverijen, dan horen we dat natuurlijk graag!

Tot zover het verslag van de discussie. Er valt nog veel meer over te zeggen! Heeft u zelf nog aanvullende opmerkingen of ideeën? Plaats ze als reactie op deze blog.
Op discussiedinsdag.yurls.net vindt u nog enkele interessante aanvullende links, die genoemd werden tijdens de discussie. Heeft u zelf een suggestie voor een interessant onderwerp? Mail naar discussiedinsdag@gmail.com om het door te geven.

Volgende week houden weer een nieuwe discussie over een nieuw onderwerp!
#netwijs Discussie Dinsdag: elke dinsdag tussen twaalf en twee op Twitter. Discussieer mee over Onderwijs en ICT!