In reactie op de samenvatting van vorige week van de discussie over de stelling ‘Digibord laat leerkracht in didactische spiegel kijken’ kregen we de reactie: “Goed om te zien dat er een keer over didactiek wordt gesproken in de netwijs-discussie. Maar ook weer verontrustend om te lezen, dat er wel wordt gesproken over het doel, maar het niet over het doel gaat. Hoe komt het toch dat ik telkens in discussies over ICT, niet alleen hier, de termen leeropbre
Een interessante opmerking en daarom hebben we het als stelling geponeerd voor deze week.
Als eerste wordt de vraag ingebracht of innovatie niet te vaak wordt verward met ‘verbetering’. Innovatie kan een verbetering zijn, maar is dat niet altijd. Daarmee komen we ook meteen bij de essentie van deze stelling. Wat wordt beoogd met innovatie in het onderwijs. Welke visie zit er achter en wat is het doel?
Is het doel, datgene wat hierboven als reactie op de vorige discussie werd gegeven, dus betere leeropbrengsten, juiste leerroutes voor elk kind en een beter leerrendement. Of kan, wat nu door anderen werd ingebracht, innovatie een doel op zichzelf zijn. Staat het vernieuwende centraal of het leren en ontwikkelen van de leerlingen. Of is dit een tegenstelling, die er niet is en worden meerdere doelen beoogd met innovatie?
Nemen we het digitale schoolbord uit de discussie van vorige week als voorbeeld. Wat zijn de beweegredenen van de leerkracht om deze te gebruiken? Hij hangt er, dus ik gebruik hem maar. Je kunt er tenslotte leuke dingen mee doen! Of is er een diepere motivatie, namelijk: Het is een hulpmiddel om mijn onderwijs mee te verbeteren. Een hulpmiddel om mijn lesdoelen te realiseren.
Anders gezegd: ICT in het onderwijs als doel of als middel? En die vraag wordt al vele jaren gesteld. En hoewel ICT verder oprukt, of eigenlijk niet meer weg te denken is, blijft deze vraag rond zoemen en blijven de zogenoemde ‘voortrekkers’ waarschuwen, dat het toch vooral een middel is. En dat is intrigerend. Waarom dringt die waarschuwing zo slecht door bij leerkrachten en docenten?
We kunnen verschillende antwoorden bedenken. Er zijn verschillende invalshoeken om dat te doen. De werkelijke oorzaak zal een combinatie zijn van veel aspecten. Toch noemen we enkele zaken, die wellicht een rol spelen.
Dubbele boodschap
Het kan zijn, dat zij die het hardst waarschuwen ook degene zijn, die telkens weer met iets nieuws aan komen. Simpel uitgedrukt: Ik heb iets nieuws, maar pas op …! Dat vraagt, dat heel goed uitgelegd wordt hoe dit gevaar te ontwijken is.
Visie
En daarmee komen we bij een andere mogelijke oorzaak: Daar waar we ICT als middel zien en niet als doel, is het van groot belang, dat er een koppeling wordt gemaakt met de visie op onderwijs van de school. Waarom is dit middel noodzakelijk of handig bij het vorm geven in ons onderwijs aan de visie die we hebben? Er van uit gaande, dat leren en ontwikkelen centraal staan in het onderwijs, is actuele kennis daarvan noodzakelijk en moet de school zich afvragen hoe daar op in te spelen. En wanneer middelen worden aangeschaft of methoden worden toegepast, is dan voor iedereen helder hoe dat voortvloeit uit de gezamenlijke visie en welk effect wordt beoogd?
Meetcultuur
Als derde mogelijkheid noemen we het feit, dat ICT ook mee de oorzaak er van is, dat de aandacht verschuift van het proces naar het resultaat. Er wordt van scholen verwacht, dat ze op elk moment harde gegevens kunnen ophoesten over resultaten en opbrengsten. Meten is weten, zo is de gedachte. En dat gaat met ICT steeds gemakkelijker. Educatieve softwarepakketten hebben prachtige leerlingvolgsystemen in zich, die soms zelf in staat zijn om de leerling een leerroute op maat krijgen aangeboden. De vraag dient zich dan wel aan, of de leerkracht deze gegevens ook bekijkt en weet te interpreteren en ze ook gebruikt om de rest van zijn programma aan te passen voor kinderen, die dat betreft.
Innovatiescepsis
Een vierde aspect is, dat innovatie door velen toch enigszins sceptisch wordt bekeken. Er is al zoveel uitgeprobeerd, er is al zoveel geld en uitgegeven en er is al zoveel tijd aan besteed die ik niet aan mijn leerlingen kon besteden. En wat heeft het opgeleverd?
En ja, innovatie al dan niet met ICT vraagt het nodige van een school en haar leerkrachten. Het kost soms veel geld en vaak veel tijd. Om het onderwijs meer eigentijds en aantrekkelijk te maken en toegespitst op het toerusten van kinderen voor hun plek in de maatschappij, waar ICT eveneens niet meer is weg te denken, is het nodig om je nek uit te steken en buiten de veilige kaders te denken. Durf je lost te laten, te leren en fouten te maken en durf je het aan de focus te verleggen van resultaten op korte termijn naar die op de lange termijn? Van innovatie is immers bekend, dat de eerste periode het nodige geïncasseerd moet worden. Vaak leidt dat er toe, dat te vroeg wordt gestopt, waarmee de sceptici worden bevestigd. Om overeind te blijven zal continue de relatie tussen visie, doel, inhoud en resultaat gelegd en benoemd moeten worden. Daarnaast leidt innovatie ook weer tot nieuwe leerdoelen, denk bijvoorbeeld aan mediawijsheid. Het blijft dus een dynamisch proces.
Maar is het niet bezig zijn met innovatie ook niet een vorm van tijd en geld verspillen? Bijvoorbeeld van studenten, die in een maatschappij komen met achterhaalde kennis en onvoldoende vaardigheden en dus niet zijn voorbereid door het onderwijs op hun toekomst?
Gezocht zal moeten worden naar een juiste balans, waarbij enerzijds innovatie plaatsvindt, maar anderzijds ook de tijd wordt genomen om daarvan te oogsten. Hierbij moeten we aantekenen, dat we slechts beperkt onderzoeksinformatie konden vinden naar lange-termijn-effecten. Wellicht een mooi onderwerp voor een nieuw Kennisnet-onderzoek.
Management
Tot slot noemen we ook de manier waarop innovatie aangestuurd wordt binnen een school of organisatie. In dat kader verwijzen we naar het artikel van Frans Vodegel: Onderwijsinnovatie met ICT = ‘veranderen’ en ‘verandermanagement’. Vanuit de context van innovaties in het Hoger Onderwijs vraagt hij aandacht voor programmamanagement. En hoewel het bijvoorbeeld binnen een basisschool over innovatie op een heel andere schaal hebben, zijn de principes ook hier wel van toepassing.
Nu lijkt het alsof innovatie altijd grootschalig is en veel tijd en geld kost. Dat hoeft echter zeker niet het geval te zijn. Ook met heel simpele middelen, die weinig tijd en geld kosten en soms zo voor het grijpen liggen, kunnen prachtige innovaties bereikt worden. Maar ook dan geldt, dat je onderwijsvisie altijd het uitgangspunt is en dat van daar uit het doel is bepaald. En ook, dat het niet iets is van een eenling, maar van een teamgebeuren. Samen spelen, samen delen!
Tot zover het verslag van de discussie. Er valt nog veel meer over te zeggen! Heeft u zelf nog aanvullende opmerkingen of ideeën? Plaats ze als reactie op deze blogpost.
Op discussiedinsdag.yurls.net vindt u nog enkele interessante aanvullende links, die genoemd werden tijdens de discussie. Heeft u zelf een suggestie voor een interessant onderwerp? Mail naar discussiedinsdag@gmail.com om het door te geven.
Aan deze discussie deden de volgende Tweeps mee:
@rinusd , @DieterM , @marlies74 , @joenpj , @RonTriCee , @Bica10 , @Netwijs , @mariekemove , @barthoekstra , @jeroenGerth , @LudyBronsema, @ernomijland , @DagjeLesgeven , @PascalMarcellis
Volgende week houden weer een nieuwe discussie over een nieuw onderwerp!
#netwijs Discussie Dinsdag: elke dinsdag tussen twaalf en twee op Twitter. Discussieer mee over Onderwijs en ICT!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten