Van Begrijpend Lezen naar Begrijpend Surfen

Het onderwerp gisteren op #netwijs Discussie Dinsdag was “Het vak Begrijpend lezen moeten we vervangen door Digitale Geletterdheid”.  In dit artikel een uitgewerkte samenvatting.

Aanleiding voor de stelling was het onderzoek dat Jeroen Clemens momenteel aan het doen is naar Online Tekstbegrip. Hiervoor is hij op zoek naar docenten Nederlands in het VO.

stilstand
Het onderwerp ‘digitale geletterdheid’ is niet nieuw. Zo kwam ik o.a. een artikel tegen van Mijn Kind Online met de titel ‘Investeer meer in digitale geletterdheid’. De titel van deze discussie-samenvatting heb ik daar aan ontleend. In dit artikel wordt aangegeven, dat in het boek ‘Mijn Kind Online’, daterend uit 2005, al een pleidooi werd gevoerd voor lessen digitale leesvaardigheid. Inmiddels zijn we 7 jaar verder en horen we hetzelfde pleidooi nog steeds! Hebben we dan 7 jaar stil gestaan? En stilstand betekent in veel gevallen: achteruitgang!

eerst de basis
Een van de discussiedeelnemers geeft aan, dat het volgens hem moeten beginnen met goed Begrijpend Leesonderwijs. Daar is nog veel werk aan de winkel! Wanneer je naar de referentiekaders kijkt, dan zit een flink percentage MBO-leerlingen onder het verwachtte 2F-niveau, waar ze aan het eind 3F zouden moeten hebben. Ze komen dus al binnen met een achterstand. De cijfers in het HBO en WO ken ik niet, maar ook daar zal sprake zijn van achterstanden. Dat betekent, dat er in het PO en VO werk aan de winkel is! De reactie “laten we eerst beginnen met goed Begrijpend Leesonderwijs” is dus begrijpelijk! Leerlingen zullen eerst moeten beschikken over de basale leesvaardigheden of het nu gaat om teksten op papier of op een scherm.

mindmappen
Een andere deelnemer geeft aan, dat er in het onderwijs naar zijn mening “in het onderwijs onvoldoende kennis is om tot de essentie van begrijpend lezen te komen”. “Begrijpend lezen heeft veel te maken met leggen van de juiste verbanden in een tekst (scherm of papier). Dat wordt steeds zwakker.” Door het goed leren gebruik te maken van MindMapping en dit te koppelen aan tekstbegrip valt er veel winst te behalen! “Uit eigen onderzoek blijkt, dat kinderen die een eenvoudig mindmapje maken 2x beter scoren dan de groep die dat niet deed.”

gedigitaliseerde teksten
Een eerste conclusie is dus: de basis moet goed zijn! Maar dat is nog geen garantie voor het goed kunnen lezen van digitale teksten. Daarvoor zijn weer andere vaardigheden nodig. Digitale teksten heb je in allerlei soorten en maten. Eigenlijk moeten we dan een onderscheid maken tussen gedigitaliseerde teksten en digitale teksten. Wanneer je de tekst van een boek als pdf hebt, zijn er geen wezenlijke verschillen wat betreft de tekst zelf. Wel gaan er andere factoren meespelen: Het soort scherm waarop de tekst gelezen wordt, de afmetingen hiervan, contrasten, lettertype in combinatie met voorgaande factoren (m.n. ook voor leerlingen met dyslexie of een zichtbeperking) of afleiding door andere functionaliteiten. Wat ook meespeelt is de vraag of de tekst helemaal in beeld is of maar gedeeltelijk i.v.m. het overzicht over een tekst.

wat is waar?
Waar we bij digitale teksten o.a. mee te maken hebben, is de kwaliteit. Om je verhaal in een boek of tijdschrift te krijgen, zal het aan bepaalde criteria moeten voldoen. Bovendien worden de spelfouten, grammaticale fouten en stijlfouten er netjes uit gevist. Op het internet daarentegen kan iedereen zijn teksten plaatsen ongeacht kwaliteit, genoemde fouten of waarheidsgetrouwheid. Dat vraagt dus van de lezer, dat hij zelf kan beoordelen wat de kwaliteit en waarheidsgetrouwheid is van een tekst en zelf moet beoordelen of iets bruikbaar is als bron of niet.

Op scholen komt dit deels aan bod wanneer zij aandacht besteden aan mediawijsheid en informatievaardigheden. Vaak gaat het daarbij om de vraag welke strategieën je gebruikt om de juiste informatie te vinden. En daarbij dan vervolgens de vraag naar de betrouwbaarheid van de gevonden informatie. Hiervoor zijn al veel handreikingen beschikbaar. Dit is een eerste stap, maar nog niet voldoende als het gaat om online tekstbegrip.

online tekstbegrip
Hebben we het over echte digitale teksten dan bedoelen we teksten op bijvoorbeeld een blog of nieuwspagina. Digitale teksten zijn vaak korter en bondiger, hebben een andere structuur, zijn veelal niet lineair maar zijn door middel van hyperlinks aan elkaar gerelateerd en is de bronvermelding vaak niet op orde. Voor je het weet rol je van de ene tekst in de andere en dan is het een hele kunst om het overzicht te houden en de juiste informatie er uit te filteren. Hier blijkt in de praktijk nog veel werk aan de winkel. We zijn dan ook benieuwd naar de resultaten van het eerder genoemde onderzoek door Jeroen Clemens!

focus!
Een ander relevant aspect dat werd ingebracht:  Hoe kijken leerlingen hier zelf tegen aan? Vinden zij het prettig om alle teksten digitaal te hebben of kijken ze hier wellicht anders tegen aan? Wellicht moeten daar per leerling ook in differentiëren? En hoe leren we leerlingen bij alle prikkels om zich heen in de digitale wereld om zich te focussen? In dat kader wijzen we graag op een nieuw boek hierover van Justine Pardoen: Focus!

Tot zover de discussie. Was je niet in de gelegenheid om mee te doen met de discussie, maar wil je wel je successen delen? Reageer dan op dit blog, via de LinkedIn-groep De toekomst voor onderwijs en ICT of via Facebook.

Heb je zelf een suggestie voor een interessant discussie-onderwerp? Geef het door via discussiedinsdag.yurls.net. Daar vind je ook alle tijdens de discussie genoemde linkjes en ook het archief van alle voorgaande discussies.

Aan deze discussie deden de volgende Tweeps mee:
@rinusd, @Netwijs , @hansbuskes , @bthv , @jeroencl, @JustineP

Volgende week weer een nieuwe discussie over een nieuw onderwerp!
#netwijs Discussie Dinsdag: elke dinsdag tussen 12.30 uur en 13.30 uur op Twitter. Discussieer mee over Onderwijs en ICT!